Бір түбірлі тістегі периодонттың созылмалы қабынуын емдеу
Өзектері жақсы өтетін біртүбірлі тістердегі периодонттың созылмалы фиброзды, гранулденіп, гранулемаланып қабынуын және түбір кисталарын (диаметрі 2 см дейін) бір-екі қабылдауда консервативтік әдіспен емдейді. Түбір кистогранулемасы мен түбір кистасы кезінде өзек пломбыланғаннан кейін «түбір ұшын резекциялау» деп аталатын хирургиялық емдеу әдісі жүргізіледі.
Бірінші қабылдау. Тісжегі қуысы егеп тазаланады, ал тіс сауыты бүтін болса сауыт қуысын ашуға ыңғайлы бетінен тесіледі (трепанацияланады). Сауыт қуысы дұрыс ашылғаннан кейін түбір өзегінен ұлпа ыдырандысын алып тастайды. Ұлпа ыдырандысын алу тәсілі ертеректе айтылған (периодонттың жедел қабынуын емдеуді қара). Осыдан кейін түбір өзегін антисептиктер ерітіндісімен жуып кептіріп, ұсақ аспаптармен өңдейді және түбірұшы тесігін кеңейтеді. Тар және өтпейтін өзектерді эндодонттық аспаптарды қолданып (механикалық әдіс) немесе химиялық препараттарды пайдаланып (химиялық әдіс) кеңейтеді. Түбір өзектерін ұсақ аспаптармен өңдеу әдістері және қажетті аспаптар алдағы бөлімдерде берілген. Химиялық әдіспен кеңейту үшін комплексондар немесе хелаттар-этилендиамин тетрауксус қышқылының натрий тұзын (ЭДТА, ЭДТУ) қолданады. Бұл комплексонның өзекті кеңейту қасиеті өзек қабырғасындағы дентин құрамындағы кальциймен кешенді қоспа құруы арқасында кальцийдің ерітіндіге ауысуына негізделген. Түбір өзегін кеңейту үшін ЭДТУ-дың бейтарапты немесе әлсіз сілтілі 10-20% ерітінділері пайдаланылады. Жақсы кальцийсіздендіруші әсер бұл қышқылдың үшорын ауыстырған (трехзамещенная) натрий тұзының 20% ерітіндісін қолданған кезде байқалған.
Комплексондардың антисептикалық қасиеті мен кілегей қабыққа зиянды әсері болмайтынын ескере отырып, ерітіндіні түбір өзегінде бір тәулікке қалдыруға болады.
Түбір өзектерін ЭДТУ-мен кеңейтудің тәсілі мынандай: өзектің өтетін бөлігінен ұлпа ыдырандысын алып, сутегінің асқын тотығымен (3%) өңдеп кептірген соң, мақта білікпен 20% комплексон ерітіндісін өзекке сіңіреді де, 20-30 секөнд өткен соң мақта анжымен сорғызып алып, ертіндінің жаңа бөлшегін қайта сіңіреді. Осылай 1-2 минөт ішінде комплексонды бірнеше рет ауыстырады. Алдын-ала өткіш бұрғымен өткеннен кейін өзек қабырғасындағы жұмсарған дентинді сүргі және түрпі бұрғылардың (корневой бурав и рашпиль) көмегімен қырып алып, өзекті антисептиктермен өңдейді және кептіреді. Түбір өзегінде антисептикалық ерітінділермен білік қалдырады немесе емдік эндодонттық пломбылық материалдармен толтырып, уақытша пломбы қояды. Егерде тіс ауырып, мазалай бастаса, дәрігер уақытша пломбыны алып тастап, тісжегі қуысын ашық ұстау қажеттігі туралы кеңес береді. Өзек қабырғаларындағы патологиялық өзгеріске ұшыраған дентинді жұмсарту үшін басқа да комплексондарды немесе хелаттарды (RC-Prep), Calzinase, Largal-ultra) пайлалануға болады.
Екінші қабылдау. Егер сырқат тіс уақытша пломбы қойғаннан кейін ауырмаған болса, уақытша пломбыны алып, өзекті біліктен және пломбылық мтериалдан тазартады, біліктің исіне және ылғалдылығына мән береді. Білік құрғақ және жағымсыз иісті болмаса, өзекті спиртпен жуып кептіреді және түбір инесінің көмегімен түбір өзегінің толық өтілгенін, түбір ұшы тесігінің ашылған-ашылмағанын тексереді.
Тиісті мәліметтерді алу үшін түбір өзегінде ине қалдырып, тістің рентгенсуретін жасаған да қолайлы. Егер өзек жақсы өтетін және кеңейтілген болса, осы қабылдауда оны пломбылайды. Ескере кететін жәйт, өзекті пломбылар алдында түбірұшы сыртындағы тіндерге созылмалы қабыну үрдісінің кері дамуын және жаңа сүйек құрылуын жеделдететін препараттар щығарған тиімді (периодонттың созылмалы гранулденіп және гранулемаланып қабынулары кезінде). Егер тісі аздап ауырған және өзекте қалдырылған білікке жалқық сіңгендей жағдай байқалса, өзекті антисептиктермен қайта өңдеп (бұл жолы бастапқыдан басқа антисептиктер пайдаланған жөн), өзекте құрғақ немесе антисептиктермен ылғалданған білік қалдырып, немесе өзекті қатаймайтын пломбылық материалдармен толтырып, уақытша пломбы қояды.
Кей жағдайларда екінші қабылдауда түбір өзегін озондап алу керек немесе йодты калийдің 10% ерітіндісімен электрофорездеу әдісін жүргізуге де болады. Егер ешқандай ауыру сезімі болмаса 2-3 күннен кейін үшінші қабылдауда түбір өзегін пломбылық материалдан немесе біліктен тазартып алып, тұрақты бітеп, тіске тұрақты пломбы қоюға болады.
Түбір өзектерін уақытша пломбылауға арналған емдік материалдар Түбір өзектерін уақытшы пломбылау үшін қатаймайтын жұмсақ материалдарды қолдануға болады және оларды өзекте 2-3 тәуліктен 30-40 тәулікке дейін қалдыруға болады. Олардың құрамына антисептиктер, антибиотиктер, кортикостероидтар, биогенді ынталандырушылар, кальций суоксиді кіретіндіктен түбір өзектерін тұраұты бітеу алдында жақсы зарарсыздандырушы, қабынуға қарсы, периодонт төңірегіндег сорылуға ұшыраған сүйек тінінің қайта қалпына келуін ынталандырады. Оларды бірнеше топқа бөлуге болады.
· Құрамына антибиотиктер мен кортикостероидтар кіретін қойыртпақтар. Олардың қатарына «Септомиксин форте» (Septomixine forte) жатады және құрамына өресі кең үш антибиотик (полимиксин В сульфат, тиротрицин, неомицин сульфаты), дексаметозон кіреді. «Септомиксин форте» периодонттыңжедел қабынуын, созылмалы қабынуының өршуін,периодонттың мышьяк әсерінен қабынуын емдеу кезінде қолданылады. Түбірұшы аймағындағы сүйек тінінде бұзылыстар байқалған жағдайда қойыртпақты түбірұшы сыртына шығаруға болады
· Метронидазол негізді қойыртпақтар. Метронидазол түбір өзегіндегі анаэробты микрофлораға жақсы әсер етіп, ондғы тіндердің катаболизді бұ зылысқа ұшырауын тоқтатып, қбыну үрдісін биохимиялық сатыда тежейді.
· Метронидазол негізді қойыртпақтар жоғары инфекциялы түбір өзектерін уақытшатолтыуға арналаған (ұлпаның созылмлы шіри қабынуы, периодонттың созылмалы қабынулары және олардың өршу сатылары). Бұл қойыртпақтың өкілі «Гриназоль» («Grinazole»). Гриназоль қойыртпағының құрамына 10% метронидазол кіреді. Бұл қойыртпақтың ерекшелігі , герметизмді көтере алмайтын тістерді де периодонттың жедел және созылмалы қабынуларының өршуі кезінде уақытша пломбымен жауып емдеуге болады.
· Ұзақ әсер ететін антисептиктер қоспасы негізді қойыртпақтар. Бұл қойыртпақтардың құрамына кіретін күшті әсер ететін анттисептиктер: тимол, крезол, йодоформ, камфора, ментол. Өкілдері: Темпофор, Abscess remedy-Paste.
· Кальций гидроксиді негізді қойыртпақтар. Олардың өкілдері: Endocal, HY-CAL, UltraCal XS, Calcicur, Calasept, Calasept Plus.
· Йодоформнегізді қойыртпақтар. Олардың өкілдері: Iodoform Paste, Йодекс, Йодент.
· Йодоформ және кальцийгидроксиді негізді қойыртпақтар. Өкілдері: Yitapex, Metapex.
· Крезол негізді қойыртпақтар. Өкілі : Creidodent.