Сана деңгейі: типографиялық модель.
Фрейд психоанализді дамыту кезеңінде жеке адамның типографиялық моделін қолданды.
Бұл модельде психологиялық өмірде үш деңгейді бөлуге болады: сана алды және санадан тысқары.Оларды З.Фрейд бірлікте қарастыра отырып, «психикалық картаны» ойлар мен қиялды сияқты психикалық құбылыстардың саналы түрде ұғыну дәрижесін көрсету үшін пайдаланады.
Сана деңгейі сол сәтте ұғынылатын сезімдер мен әсерленулерден тұрады.
Сана алды «ес түсінерлік»,сол сәтте ұғынылмайтын,барлық тәжірибені енгізеді бірақ санаға оңай қайта келді мүмкін немесе минималды күш жұмсау нәтижесінде.
Адам ақылының ең терең,маңызды аумағы-санадан тысқары.Санадан тысқары санаға қауіп төңдіретін ,қарапайым инстинкті ниеттерді плюс эмоция мен еске түсірулерді сақтау орнын білдіреді. Мысалы:санадан тысқарыда не табылуы мүмкін:бала көздегі соққы,ата-аналарға жасырын қастық сезімдер және басып тастаған сексуалды ниеттер (өзіңіз ұғынбайтын)
Жеке адам құрылымы (Құрылымдық моделдік сана деңгейімен байланысы)
20жылдардың басында З.Фрейд жеке адам анотомиясына 3 негізгі қүрылымды енгізді:ид,эго және супер эго.
«Ид», «Ид»-сөзі латыннан шыққан-Ол З.Фрейд бойынша жеке адамның тек ғана қарапайым, инстинтік және туа берілген аспектілерін білдіреді.Ид бүтіндей санадан тысқар да жұмыс істейді және инстиктік биологиялық талаптармен тығыз байланысты( тамақ,ұйқы,кемшілік),олар біздің жүріс-тұрысымызды энергиямен толықтырады. Фрейд бойынша ид- қараңғы, биологиялық былыққан, заңдылықтан білмейтін ережелерге бағынбайды. Ид индивид үшін барлық өмірі атымды орталық мазмұнға иелікті сақтайды.
Эго (лат. еgо- мен ) – бұл шешім қабылдауға жауапты психикалық аппарат компоненті. Эго сыртқы орта қоятын шектеулерге сай ид тілегін көрсетуге және қанағаттандыруға ұмтылады. Эго өз құрылымы мен функциясын идтан алады сонымен, эго организмнің қауіпсіздігін және өзін сақтауына қамтамасыз етуге көмек теседі.
Супер Эго. (лат super- жоғары? және еgо? - мен?.) Супер эго – жеке адам дамуының ең соңғы компаненті. Фрейд көзқарасы бойынша, адам организмі супер эго мен пуисимойды. Балалар оны ата – аналармен, мұғалімдермен және басқа да «қалыптасушы» пішіндермен өзара әрекеттесу арқылы ие болуы тиіс. Жеке адамның моральды- этикалық күшінде, суперэго басшылардан ата- аналарға тәуелділік салдары болып табылады. Формаларды түрде ол бала «дұрыс» және « дұрыс емес» ажыра бастағанда көріне бастайды.
Фрейд супер эгоны екі жүйеге бөлді ұят және эго – идеал. Ұят ата-ана жазалаумен қатар игеріледі. Мадақтау аспектісі бұл эго-идеал. Ол ата-ана құптағанда немесе жоғары бағалағанда қалыптасады.
Жүріс-тұрыс мәселесін қарастыра отырып З. Фрейд екі қажеттілікті бөлді, адам психикалық әрекетін айқындайтын: либидозды және агрессивті.
Инстинк соны шектеусіз бірақ Фрейд екі негізгі топты бөлді: өмір және өлі инстикті. 1-топ-(Эрос)-өмірге қажетті процестерді қолдау мақсатында және түрлердің көбеюіне мүмкіндік береді. Сексуалды инстинкт энергиясы либидо (от лат Хотеть немесе жалеть) немесе либидо энергиясы –бүтіндей өмірін инстинк энергиясы мағынасында қолданылатын термин.
2-топ-Өлім (ажал) инстинкті, Танатос- қаталдық, агрессия, өзін -өзі өлтіру және өсірудің барлық көріністерінде негіз жатыр.(«өмір мақсаты»өлім болып табылады).
Қобалжу табиғаты. Либидо энергиясының адекватты емес разрядкілеу ізі болып табылады.
Альфред Адлер.
1870ж. 7 февральда Венияда туылған, 6баланың 3-сі. Фрейд сияқты еврей – саудагер ұлы болды, қоғамның орта кластағы қоғамға жатты.
Адлер өз балалық шағын қиын және бақытсыз кезең деп суреттеді.
Адлер ақыр соңында өз ұстазына қарсы шыққан және өз менцепциясын құра бастаған З. Фрейд шәкірті. Бірақ оның өмірі мен шығармашылығымен мұқият танысатын болсақ, ол шын мәнінде З. Фрейд колеггасы, оны «неофрейдист » ретінде қабылдауға болмайды. Оның ертеректегі жұмыстарында Фрейдпен бірлесе жұмыс істеу кезеңін сынау сипатты. Адлер Фрейд жетекшілігімен оқыған емес және психоанализге өзі тартылған жоқ өкінішке орай. Адлер және Фрейд 1911ж қарым – қатынастарын ажырағаннан кейін татуласқан емес З. Фрейд өз өмірінде Адлерге қастық бағытта қалды.Адлер психологиясының негізінде адам бүтін және өзіндік келісуші организм болып табылады. Адлер өз теориясына « индивидуалды психология » деген атау берді, латын тілінде «inolivicluum» - « бөлінбейтін» мағынасын білдіреді – яғни бөлуге болмайтын мәнді білдіреді Адлердің пікірінде индивидуамда реакцияға ең басты талап әрбір индивидумда бірлікті дәлелдеу: оның ойлауы, сезімдері, әрекеті, саналы және санадан тысқары жеке адамның өзіндік келісуі мен тұтастық құрылымында. Адлер өмір стилі ретінде анықтады. Бұл концепцияда, адамды бірліктегі бүтіндік ретінде қарастыруға тырысты. Фрейдтің биологизаторлық теориясы қарсы шықты.