Салық элементтеріне сипаттама беріңіз.
Салық д/зжеке және заңды тұлғалардың белгілі бір соманы, белгілі мөлшерде , белгілі бір тәртіппен, белгілі бір мерзімде мемлекеттің үлесіне міндетті ақшалай төлеуін айтамыз.. Сол сияқты салық салудың элементтеріне мыналар жатады: Салық субъектісі н/е салық төлеуші. Ол- салықтық ж/е бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндет бар тұлға. ҚР-ң салық төлеушілері:а) резидент ж/е резидент емес заңды тұлғалар; б) ҚР-ы азаматтары, шетел азаматтары ж/е азаматтығы жоқ адамадар боп жіктеледі.Cалық объектісі- заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар т.б көптеген материалдық игіліктер.Салық көзі- салық төленетін табыс болып табылады;бірқатар салықтар бойынша объектісі мен көздері дәл келеді; бірқатар жағдайларда салық көзі салықты төлеу үшін салық төлеуші сатқан мүліктің бір бөлігі болуы мүмкін.Салық мөлшерлемесі- бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Салық ставкасы 2-ге бөлінеді: пайыздық ж/е тұрақты. Пайыздық 3-ке бөлінеді: прогрессивтік, регрессивтік, пропорционалды. Прогрессивтік салық ставкасы-салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес салынып, ұлғайып отырады. Регрессивтік ставкасы- салық салынатын табыстың мөлшерінің өсуіне қарай, салық ставкасының төмендеуі. Пропорционалды ставкасы- керісінше салық салынатын табыстың мөлгеріне байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады. Тұрақты салық ставкасы- салық объектісінің көлемінен тәуелсіз, бірыңғай салық өлшем бірлігі қолданылады.Салық өлшем бірлігі- есептеу үшін берілген салық объектісінің өлшем бірлігі болып табылады. 1995 жылдан бастап бірыңғай салық өлшем бірлігі қолданылады.Салық оклады - салық төлеушінің белгілі бір объектіден төлейтін салық сомасы.Салық жеңілдіктері- бұл заңға сәйкес салық тқһөлеушіні біртіндеп ж/е салық төлеуден түгел босату. Салық жеңілдіктеріне:салықтан толық босатылатын, салық салынбайтын минимум, салық шегерімдері, салық ставкаларын төмендеті, салық төлеу мерзімін ұзарту жатады. Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салық төлеу керек екендігін, яғни төлеу кезінде белгілі бір дәйектілікті белгілейді. Салық төлеуді бақылау- салық службасы органдарының салық заңнамасының орындалуын, жзқ-на міндетті зейнетақы жарналарының ж/е әлеуметтік сақтандырудың мем/к қорына әлеуметтік аударымдардың толық ж/е уақытылы аударылуын бақылауы.Салық жазалау шаралары- салық заңнамасын бұзған салық төлеушілерге олардың жасырған сомасын, төмендеткен табыстарын төлеттіріп алу, бұзу ауыртпалығына қарай үлестік н/е еселенген көлемде айыппұлдар, бюджетке төленетін төлемдер мерзімін өткізіп алғаны үшін өсімпұлдар түрінде санкциялар қолданылады.
28. Салықтарды аударып салу және салық салудан жалтарыну.
Салықтарды аудару- салық ауыртпалығын салықтың түпкілікті салынушысына- салықтардың негізгі ауыртпалығын өз мойнына алатын халыққа көшіру үдерісі. Салықтады аудару бірқатар салықтар бойынша төлеуші мен салық салынушы ғана емес, сонымен бірге салық салу объектісі мен көзінің дәл келмеуіне байланысты. Аударып салу бүркемелі нысанда өндіріс сферасында да, сонымен бірге айналыс сферасында да болады.Өндріс сферасында табыс н/е пайда есебінен төленетін салықтар жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін интенсивтендіру жолымен, яғни қажетті жұмыс уақытын салыстырмалы қысқарту ж/е қосымша уақытты көбейту жолымен аударуылу мүмкін.Айналыс сферасында салықтар бағалардың механизмі арқылы аударылады. Салық төлеуден жалтарыну- салық төлемдерін толық немесе ішінара төлемеу мақсатымен салық төлеушінің салық салу объектісін(табысты, пайданы, тауар айналымын, мүлікті) әдейі жасыруы ж/е азайтуы. Салық төлеуден жалтарынудың әртүрлі себептері болуы мүмкін:Шаруашылық, кәсіпкерлік н/е өзге де қызметті қалыпты жүргізуге мүмкіндік бермейтін елеулі салық ауыртпалығы;1)Салық заңнамасының күрделілігі, сонымен бірге анық еместігі, нұсқаулықтар мен ережелердің қағидалары мен нормаларын түрліге түсіндіретін ондағы толықтырулардың, өзгертулердің, түзетудердің көптігі.2)Салық службасын ұйымдастырудағы кемшіліктер: жұмыскерлердің төмен біліктілігі мен біліксіздігі, эк/қ білімдер мен құқықтық мәселелердің шектес салаларын жеткіліксіз білу, тексерулер кезіндегі жұмыскерлердің адалдыққа жатпайтын іс-қылықтары3)Салық соамаларын баю н/е көлеңкелі бизнестегі инвестициялау мақсатымен субъектілердің оларды төлемеуге қасақана ұмтылуы.Салық сомасын төлемеу н/е азайтып төлеу «салықтық моралдің» құлдырауын, ме /к органдардың ж/е мем/ң өзінің беделін түсіру жазасыздығының нәтижесін тудырады. Сондықтан салық төлеуден жалтарынумен күреске салық органдарының жұмысында зор маңыз берілуі тиіс.
29.Салықтардың сипаттамасы және оларды өндіріп алуды ұйымдастыру.
1991 жылғы желтоқсанның 24-інен бастап біздің еліміздегі тұңғыш салық жүйесіне сәйкес,салықтар-қаржының бастапқы категориясы б.т.Олар мемлекетпен бірге п.б ж/е мем-ң өмір сүріп дамуының негізі болып саналады. ҚР Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды,алымдарды ж/е өзге міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті,-деп жазылған.
Салықтар дегеніміз-заңды ж/е жеке тұлғалардың мем/к заңымен белгіленген мөлшерде ж/е мерзімде мем/к бюджетке 1 жақты қайтарымысз сипатта төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Салық салудың мақсаты-мемлекеттік бюджетке 1 жақты қайтарымсыз сипатта міндетті ақшалай төлемдерді төлеу.
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функцияла-ры мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.
Экономикалық категория ретінде салықтар-заңды ж/е жеке тұлғаның мемлекетпен 2 арадағы ақша қаражат-қатынастарын сипаттайтын эко-қ қатынастардың жиынтығы.
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет бір-жақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттагы міндетті ақшалай төлемдер.
ҚР-ң салық салу кодексіне сәйкес Қазақстан аумағында келесідей салық қағидалары қолд/ы:міндеттілік,айқындылық,біртұтастылық,жариялылық:
Салық салу міндеттілігі желіміздегі салық салу жалпыға бірдей ж/е төленуге міндетті.Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.
С.с айқындығы салық төлеушінің салықтық міндеттемесінің туындауының,орындалуының,тоқтатылуының барлық негіздері мен тәртібін,салық агентінің салықтарды есептеу,ұстау,аудару б/ша міндетін салық заңмасында белгілеуді білдіреді.
С.с мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актіле ресми басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиісті.
Қаз-ң салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты бірыңғай б.т
Салық салу қағида/ң мәнін ашатын келесі функциялар бар:
1.Фискалдық н/се бюджеттік- мем/ті қаржымен қамтамасыз ету арқылы сипатталды,яғни ең басты қызметі салықтарды мем/ке беру.
2.Қайта бөлу-ұлттық табысты қайта бөлуден көрініс табады.
3.Бақылау-салық төлеуші заңды ж/е жеке тұлғаның қаржылық қызметін жанама түрде бақылау.
4.Реттеушілік-салықтың толық ж/е уақытылы мемлекет қазынасына түсуін қамтамасыз ету барысында қолданылатын құралдар арқылы сипатталады.
Салық салуды ұйымдастырусалықтық қатынастар нысандарының элементтерін, яғни салық түрлерінің накты атауларын, сондай-ақ оларды қолданудың тәртібі мен әдістерін, іс-әрекетінің тәсілдерін қамтитын салықтық механизмді кұруға жэне оның жұмыс істеуіне саяды.Салыктық механизмде езара байланысты элементтерден туратын арнаулы салық нұсқаулығы қолданылады.
Салық салудың негізгі элементтеріне мыналар жатады:салық субьекті(төлеуші)-салықты ж/е бюджетке басқа төлемдерді төлеуші тұлға;салық агенті-төлем көздерінен ұсталатын салықтарды есептеу,ұстау,аудару жөніндегі міндет жұктелген жеке кәсіпкер,жекеше нотариус,адвокат т.б ҚР тұрақты мекеме,филиал,өкілдік арқылы жүзеге асыратын бейрезидент.;салық салынушы-нақты салық ауыртпалығы түсетін тұлға,түпкі салық төлеушілер,яғни мем/т азаматтары;салық объекті-мүлік пен іс-әрекеттер салық салу объекті ж/е салық салуға б-сты объект б.т;салық көзі-салық төленетін табыс б.т;салық базасы-салық салу объектінің құндық,заттай негізінде бюджетке төленуге тиіс салықтар;салық мөлшерлемесі-салық салу объектінің н/се салық базасының өлшем бірлігіне салықты ж/е бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерді есептеу б/ша салықтық міндеттеменің шамасын білдіреді;салық ставкасы-1 өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері;